6 libros da literatura galega que non coñeces (e deberías)

libros

Ler best-sellers é marabilloso… pero moi mainstream, sobre todo cando hai tanto títulos que pagan a pena pero que quedaron esquecidos por algunha razón que moitas veces ninguén entende. Que sexan gratis e que estean dixitalizados en diferentes formatos acaba de poñer un pouco de moda ler libros do século XIX (non é cousa miña, hai diferentes estudos que o confirman: nas listas de ventas de Amazon, por exemplo, os textos de finais do XIX e comezos do XX que xa están en dominio público funcionan moi ben). Recuperar vellas xoias é tamén unha práctica que se está poñendo de moda entre as editoriais de medio mundo. Hai uns anos os franceses recuperaban a Irene Nemirowsky e na última feira de Frankfurt o protagonista foi Ernst Haffner, un escritor alemán do que ninguén xa se lembraba. Postos a recuperar novelas, velaí van algunhas recomendacións da historia da literatura galega máis recente que non son moi populares o moi doadas de conseguir (pero que pagan realmente a pena).

Non agardei por ninguén, de Ramón de Valenzuela. Valenzuela foi un dos nomes que se barallaban para o día das Letras Galegas deste ano. Non ‘gañou’ (fíxoo Xosé María Díaz Castro, un poeta que está de centenario xusto no 2014) o que é unha mágoa (esperemos que o recuperen algunha vez), porque Valenzuela é un dos escritores do exilio e ten unha novela especialmente interesante. Unha novela que mola, de verdade. Lese en nada e narra as aventuras de Gonzalo de Ozores, un rapaz de boa familia que é galeguista. A Guerra Civil píllao nalgún lugar do Deza e alí comeza a súa aventura. A novela ségueo durante o tempo que anda fuxido polo monte, ata que o seu curmán “falanxista, a quen eu ben quería porque tiña sona de non ter matado ninguén” axúdao a entrar no exército franquista. Alí comeza a segunda parte das aventuras de Gonzalo de Ozores porque en realidade non é soldado, senón espía da II República.

Ramón de Valenzuela escribiu a obra no exilio en Sudamérica e publicouse no 1957, claro está sen pena nin gloria. Aquí ninguén podía acceder á obra. Foi reeditada nos 70 e Xerais incluína na súa Biblioteca das Letras Galegas (xa sabedes, eses libros grises e aparentemente aburridos nos que tiñades que ler todos os clásicos da clase de lingua). Por suposto, hoxe en día está completamente esgotada (é unha reedición penso que do 89-90), pero podedes atopala nas bibliotecas (nun dos libros que teñen na BUSC alguén pintou unha flor…). Non se parecerá en nada aos libros clásicos da literatura galega que vos facían ler na escola. Promesa. (E se a TVG me contratara para facerlles un planning de telefilmes xa a terían adaptado á televisión)

Néveda, de Francisca Herrera Garrido. WTF quédase curto para definir á primeira novela escrita por unha muller na literatura galega. Hai un estudo que explica que o que Herrera Garrido fai non é máis que seguir unha corrente que existía naquel momento entre as escritoras de medio mundo (o hiperenxebrismo ñoño, resumindo). Se agardades charlestón e decadencia (a novela é de 1920), podedes esperar sentados. A historia é a de Néveda, unha rapaza que volve á casa do pai. A súa nai era unha bendita, pura como a Virxe María, aínda que Néveda non é filla de matrimonio. O pai, cando era un mozo toleirón, violouna despois de adormecela con éter (ou algo así). Si, podedes comezar a flipar xa mesmo. Porque iso non é o punto de peso da novela. Porque a historia, o argumento principal, é o da vida amorosa de Néveda (e non vos conto como remata para non quitarvos a ‘sorpresa’). É ñoña, é rocambolesca e é posiblemente moi mala literariamente falando. Pero non só é a primeira novela escrita en galego por unha muller. Tamén é tan WTF que deberiades lela todos.

– Viaxe a Terra Santa, de Exeria. Vale, aquí pode que entremos no debate sen final de o que é literatura galega e o que non. Eu penso que literatura galega é a que se publica en galego (é o lóxico: se un escritor publica unha historia sobre España en francés a ninguén se lle ocorre pensar que é literatura española…) e isto está en latín na versión orixinal. Importa pouco porque quería metelo aquí. Exeria é a primeira escritora galega.  No século IV (si, nese século IV) estivo de turista por Terra Santa e deixou escrito un libro de viaxe que en realidade eran cartas para as súas irmás, posiblemente monxas en Galicia. Sobre Exeria téllense feito unhas cantas teorías, a máis interesante a que di que era unha das seguidoras de Prisciliano.

A modelo de Paco Asorei, de Xoán Xesús González. Está considerada primeira novela erótica da literatura galega contemporánea. Algúns fragmentos apareceron por entregas nun xornal no 1928 e o texto completo saíu ao mercado en 1933. O seu autor é un completo self-made man, cunha biografía moi (moito! podedes ler a introdución que fai Marcos Seixo na edición de Xerais de 2002) interesante que seguro que tería moito tirón se quen escolle aos autores do Día das Letras Galegas pensase algunha vez na ‘narrativa’ da xornada. González naceu nunha familia campesiña e foi escalando posicións sociais e económicas grazas ao seu traballo. Sacou os estudos de mestre estudando, ao principio, grazas á luz don dos farois da Alameda compostelá e logo fíxose avogado. Foi un home comprometido e de esquerdas e morreu en Compostela en setembro de 1936. Foi fusilado en Boisaca.

A modelo de Paco Asorei narra a historia de Diego da Longarela, un estudante pobre en Compostela, e Lucinda de Gundisal, unha rapaciña aristócrata que escribe poemas. Longarela é xornalista nun dos xornais locais para sacar algúns cartos e escrebe, nunha nota de sociedade, un perfil entusiasta de Gundisal. Iso fai que ela se interese por el e comezan unha correspondencia que remata nunha relación amorosa casta. Ata que se encontran en persoa cando ela volve a Santiago (só por velo) e comezan un noivado con grandes promesas de amor (e algún que outro bico). Ata que Lucinda de Gundisal vai posar para o escultor Paco Asorei e Diego da Longarela toma conciencia do seu corpo.

Segue unha traizón amorosa e un reencontro no que as cousas non lle saen á pobre Lucinda como quere, pero tampouco nos flipemos. A pesar de que era 1928 (e naquela época as novelas eróticas ou sicalípticas en castelán eran incriblemente populares e bastante explícitas) e a pesar de que no 1925 El pueblo Gallego adiantaba que a obra ía reflexar “unha sabrosa realidade”, A modelo de Paco Asorei hoxe non sería cualificada máis que de romanticona. Claro que, para o que era a novela galega da época (mirade dous números máis atrás), a historia é do máis atrevida.

Branca de Loboso, de Xesús Rábade Paredes. É unha novela curta, que se le moi rápido e que aborda un período que non é dos máis populares na nosa literatura. Branca de Loboso é unha rapaza a comezos do século XVII que lle dá palabra de casamento a un mozo de orixes non moi altos pero que está estudando para ser bacharel. Ata que o amante da nai – e membro considerado da Igrexa – se cruza no seu camiño. A novela empeza con Branca de Loboso no convento de Belvís, penando a condena que lle impuxo por meiga a Inquisición. Presenzas demoníacas, posesións, meigallos e colleitas que se botan a perder pola influenza do demo son algunhas das cousas sobre as que poderedes ler nesta bastante diferente historia que toma parte do ‘diario’ da propia Branca de Loboso como fonte.

Non quero ser Doris Day, de Inma López Silva. Como moitas das novelas desta lista, non é nada doada de atopar (na biblioteca pública de Santiago está e alguén deixou unha sorte de poema entre as páxinas). Foi finalista do premio de novela por entregas de La Voz de Galicia alá polo 2006 e logo editada por Biblos. Unha muller que acaba de deixar plantado ao seu prometido (un andaluz que escribirá a mellor carta en galego da historia da Humanidade alá pola segunda metade do libro) marcha a París decidida a escribir a gran novela galega, pero como lles conta ás súas amigas por mail élle bastante complicado. Así que o que nos atopamos é unha trama amorosa (estamos ante o único exemplo de chick lit na literatura galega?) e moi, moi divertida. Moi recomendable e merecedora dunha reedición.

Foto  Abee5

Shares

6 comentarios

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *