Temos que falar d’ Unha rapaza prometedora

Aviso: Este artigo está cheo de spoilers e destripa por completo a película.

Diría que vin o primeiro tráiler d’Unha rapaza prometedora alá pola era pre-covid, antes do confinamento da primavera de 2020. Lembro que estaba circulando por Twitter —posiblemente polo universo de Romancelandia, o Twitter da novela romántica estadounidense— con moito entusiasmo. Obviamente, fixen clic xa cunha predisposición positiva.

Cando o vin esa primeira vez eu tamén acabei entusiasmada e pasei o link por WhatsApp: “temos que ver esta película”, dixen. Dende entón estiven un pouco obsesionada co filme, que ía retrasando a súa estrea e que parecía atrapado no limbo polo que respecta a cando o ían lanzar en España. Vin un par de artigos que fixeron que quixese vela aínda máis e evitei toda historia que desvelase datos exactos da trama para non sufrir spoilers. Cando saíron as candidatas aos Oscar recoñecín que tiña bastantes ganas de ver Nomadland, pero non tantas como de ir ver Unha rapaza prometedora.

Fun esta última semana. Era a primeira vez que ía aos cines dende o Nadal de 2019, cando fun ver sen sabelo a última película antes do apocalipse. Confeso que me daba un pouco de cousa estar nunha sala de cine —pero ninguén comeu nada, había bastantes medidas de seguridade e eramos catro gatos na sala—, pero que Unha rapaza prometedora ben valía afrontar os medos. Fun cunha amiga, as dúas moi emocionadas. Cando saímos da sala, non o estabamos tanto. Uns cantos días máis tarde estamos aínda máis desencantadas e as nosas conversas acabaron destripando unha e outra vez puntos polos que esta historia non é tanta cousa.

Agora que me sento a escribir isto podo dicir sen moito problema que Unha rapaza prometedora  me pareceu clickbait feminista.

“Eu vin esperando unha catarse feminista”, dicíalle a outra amiga que non puidera vir con nós, pero que tamén acababa de ver o filme, “e isto non o é”.  Días despois creo xa que Unha rapaza prometedora non só non é catártica, senón que ademais tampouco é unha película feminista (cando acabamos de vela a miña amiga sinalaba que todo lle parecera como moi de hai uns anos, que podería terlle parecido super rompedor e innovador, moi feminista, no ano 2016, pero non agora).

Unha rapaza prometedora conta a historia de Cassie. Cassie tiña unha moi boa amiga, Nina, a quen violaron nos anos de universidade sen que ninguén crese na súa historia (xa sabedes, o de algo faría ela…). Cando todo iso pasou, Cassie e a amiga —as mellores estudantes da súa promoción de Medicina— deixaron os estudos. A amiga suicídase e Cassie comeza unha sorte de vinganza. Cada semana sae pola noite, fai crer que está bébeda e espera a que un ‘bo rapaz’ lle pregunte se se atopa ben. Por suposto, ese bo rapaz só quere levala a casa e aproveitar a ocasión, cando Cassie demostra que totalmente sobria e ten o control da situación. É entón cando esperas, grazas ao tráiler, que Cassie faga algo, pero só lles bota un sermón e marcha de volta á súa casa.

Cando empeza a película, dez anos despois de deixar a universidade, Cassie tropeza cun vello compañeiro e descubre que Al, o violador da súa amiga, leva unha vida estupenda e vai casar. Así empeza unha vinganza paralela, contra Al de forma primordial pero tamén contra todas aquelas persoas que lle fallaron a Nina.

O punto final da vinganza —e o da historia— será o desquite contra Al, que a película resolve facendo que Al mate a Cassie (dous minutos e medio longos de asfixia cunha almofada que son equivalentes ao tempo real que leva asfixiar unha persoa aplicando presión, segundo explicou a directora). O final da historia é terrible, porque a directora-guionista quería ser fiel á realidade e as estruturas de poder do patriarcado (lin xa varios análises buscando o porqué a este último acto). Sen embargo, fai que a historia, máis que unha denuncia ou unha subversión como nos venderon que ía ser, sexa unha concesión a todo iso que se supoñía que ía atacar.

Cando saímos do cine —e non é que fale en plural maxestático, é que foi unha conversación a tres bandas— os problemas que tiñamos con esta película estaban xustamente nese final e nas estruturas vinculadas. Para poder executar a súa vinganza, Cassie ten que morrer. Entón xa me parecía algo fastidioso, agora é algo que me indigna —por moito que diga a súa directora— porque a historia ten un paralelismo coas das mártires e santas que é, na súa esencia, horrible.

Cassie é un pouco como unha desas santas que prefiren morrer antes de casar cun rico romano, o que é unha concesión total e absoluta a séculos de visión de como debe ser unha muller e como pode facer as cousas (e o paralelismo non o saquei da manga e non son a única que o viu, se pensades nas imaxes visuais de Cassie hai moitas que teñen un paralelismo coa iconografía cristiá). Sinceramente, na cuarta ola do feminismo ese tipo de narrativas sobran: unha muller non ten que se inmolar para lograr acadar os seus obxectivos e para loitar contra o patriarcado.

E, en certo modo, iso tamén é o que, canto máis o penso, máis me enfronta á narrativa de vinganza porque a miña amiga se suicidou despois de ser violada. Ninguén discute aquí que unha violación é unha experiencia traumática, que impacta na vida da persoa violada a un nivel brutal. Sen embargo, o recurso narrativo de muller violada que se suicida é un pouco bailarlle a auga ao que, nas conversacións que tivemos post-película, chamamos expectativas do avogado da manada, de que unha muller violada ten que acabar moi, moi mal.

Non é ese o único punto no que chocan as expectativas que tes da vendida como a ‘película feminista da tempada’ —e é por esa razón pola que estamos analizando se é ou non é feminista ou se é ou non é unha boa película— e no que a historia fai en termos de xénero. Os castigos máis duros que Cassie imparte sobre aquelas persoas implicadas na violación de Nina e o día despois son sobre mulleres. Á amiga que non a creu no seu momento faille pensar que foi violada ela mesma. Á decana que non tomou medidas e perdoou ao violador porque era un ‘el dixo, ela di’ faille pensar que a súa filla adolescente está sendo violada nese momento por un grupo de universitarios.

Ao avogado malvado que foi responsable de que o violador non tivese nin xuízo perdóao cando lle di que está arrepentido (arrepentido despois de que lle dese un brote psicótico, non é que realmente fixese un exercicio de autoanálise). Aos homes aos que intenta darlles leccións cada semana tampouco lles fai gran cousa. Mesmo cabería preguntarse se aprenden unha lección: cando se cruza cun dos amigos dun deles os espectadores descubrimos que a historia foi compartida entre eles pero como un ‘esa tía tola’. Ninguén aprendeu nada.

E, por suposto, toda a mensaxe fai augas coa historia de amor que acompaña á narrativa de vinganza e vampiriza o seu tempo. O antigo compañeiro co que Cassie reconecta convértese rapidamente no love interest, un love interest polo que decide deixar as súas accións de vinganza semanais cando se cruzan nunha discoteca e el pensa que ela non se toma en serio a súa relación. Cassie non se redime por ela mesma, senón polo que un home concreto pensa sobre ela (e en relación con el!). Por suposto, pronto esperas que se desvele que o love interest ten un lado chungo (é un recurso clásico de peli de tarde). Cando se descubre (estaba alí durante a violación e non só non fixo nada por axudar a Nina, senón que gravou o que pasaba entre risas), a reacción non fai máis que reforzar os xa puntos débiles da trama.

Insisto que se esta película non tivese detrás como ten todo ese discurso de “a gran película feminista” e “o que precisabamos nesta era” non acabaríamos despelexándoa unha e outra vez nas nosas conversacións de WhatsApp (como insistía unha das amigas nesta conversa a tres, as mulleres tamén teñen dereito a facer malas películas e a que non lles cuestionemos todo o tempo que significa o que fan en termos de cuestión de xénero). Ao fin e ao cabo, cando saímos do cine tiñamos claro que a gozáramos e que os momentos nos que fai unha inversión de xénero e os homes son os que están nunha situación de perigo si teñen un certo efecto catártico.

Unha rapaza prometedora é clickbait feminista

Sen embargo, todo o hype detrás da historia elevou as expectativas e o fixo que a reacción sexa tan desencantada. En certo modo, ademais, queda unha sorte de sensación de que xogaron contigo. Emerald Fennell, a directora, explicaba nun dos artigos que se lle dedicaron ao filme que si, que esperaban que pensásemos co tráiler que Cassie era unha asasina en serie, cando a película non vai diso.

Nin sequera é, realmente, unha película boa. O guión fai augas e acaban caendo en recursos cutres (as mensaxes de WhatsApp programadas para chegar durante a detención dos malos durante a voda foron consideradas, nas nosas conversacións, unha cutrez que calquera peli de tarde xa ten superado). A historia está chea de pistolas de Chekhov que despois non son nada. Un exemplo perfecto é a conversa que Cassie mantén coa nai de Nina nun momento da película, que non aporta nada e non fai avanzar a trama e que entronca cun problema xeral do filme. Durante toda a película xogan cun certo suspense de se Nina morreu realmente ou como, que nunca se resolve dun modo satisfactorio en termos narrativos.  E, como dicía a amiga coa que fun ao cine, todo é demasiado burdo: calquera episodio de Anatomía de Grey fai unha denuncia máis matizada e posiblemente máis efectiva dos problemas que crea o patriarcado e das posicións nas que deixa ás mulleres.

Sorprendentemente, o único Oscar que levou a película dos moitos aos que era candidata foi o de guión orixinal.

Unha rapaza prometedora non é unha gran obra feminista. Vendela como tal é crear unhas expectativas que nunca verás cumpridas, algo moi frustrante cando xa existen series e películas que abordan a mesma temática dun modo moito más complexo e definitivamente feminista. Acabo de empezar ver I May Destroy You, a serie de Michaela Coel que foi a criticada ausente da temporada de premios e que me foi descrita como “unha serie sobre o que pasa tras unha violación pero cando é esa muller quen ten o control da narrativa”, e vin hai unhas semanas The Assistant, que tamén parte desa idea do pouco control que as mulleres teñen fronte as estruturas de poder do patriarcado pero que logra todo o que Unha rapaza prometedora non logra que sintas.

(Por suposto, cando escribo cousas como estas teño a sensación de que quedan puntos se explicar. Hai unha análise viral (en inglés) sobre esta película que aporta argumentos moi interesantes e que acabou circulando polo noso grupo de WhatsApp: é esta. Sobre o guión e o seu Oscar, este fío de Twitter é moi explicativo).