María Luz Morales, pioneira xornalista e primeira directora dun dos grandes diarios

Para reconstruír a biografía de María Luz Morales usando o seu libro de memorias, hai que facer unha especie de traballo de encher os ocos. Morales publicou na última parte da súa vida Alguien a quien conocí, que a editorial Renacimiento —ese paraíso das xoias esquecidas— recuperou durante o ano pasado. O libro é unha sorte de memorias xornalísticas, que abordan os fecundos anos profesionais da xuventude de Morales (e que coincidiron cos da II República), pero a autora/narradora conta pouco ou nada da súa vida profesional e do que supoñía ser unha muller moderna (que o era, como bastantes outras) naqueles anos. Morales fala de toda a xente importante que coñeceu naquel momento e como eran esas persoas sobre as que escribía. Ela é nesas historias unha moi difusa personaxe secundaria.

E para quen hoxe le a experiencia é en certo modo frustrante, porque unha querería ler sobre Morales e sobre o seu eu xornalista. María Luz Morales é unha das grandes pioneiras da profesión, pero unha desas das que ninguén-me-contou-nada-na-facultade™. Como Sofía Casanova e Colombine (ambas da xeración precedente pero activas tamén neses anos) ou Teresa de Escoriaza, Josefina Carabias ou Magda Donato, Morales foi unhas das grandes xornalistas das primeiras décadas do século XX.

É, ademais, “a descoñecida máis célebre do xornalismo”, como apunta na introdución a Alguien a quien conocí M.ª Ángeles Cabré, porque Morales foi a primeira muller directora dun dos grandes xornais da prensa diaria de noticias (mulleres directoras de medios xa existiran antes: non deberiamos esquecer a todas as xornalistas da chamada “prensa feminina”). Grazas a isto, o seu nome é mencionado de xeito máis ou menos habitual en textos sobre a historia do xornalismo en España, aínda que da súa historia pouco ou nada se conta.

Pero quen era entón María Luz Morales? Morales naceu en 1889 na Coruña e, aínda que mantivo unha estreita relación con Galicia durante toda a súa vida, medrou e desenvolveu a súa carreira profesional principalmente en Cataluña. “Non quixen ser outra cousa que isto que humildemente son: simple e llanamente, xornalista”, escribe Morales na breve introdución das súas memorias xornalísticas.

Morales traballou intensamente en prensa durante os anos 20 e 30. Publicou moitas das novas “femininas” ás que os xornais do momento condenaban de entrada ás súas xornalistas mulleres (e polas que pasaron practicamente todas as xornalistas destacadas da época, nun momento ou noutro), pero tamén saltou a outros xéneros. Foi sobre todo xornalista cultural e tivo, ademais, unha destacada visión de futuro. Un dos xéneros nos que Morales estaba especializada era no de escribir sobre a industria do cine, algo que ela soubo ver moi cedo que sería un dos grandes temas do momento (e co que tivo tamén unha relación directa como tradutora).

Nun dos perfís que publica en Alguien a quien conocí, o que lle dedica ao filósofo Hermann von Keyserling (un deses famosos das primeiras décadas do século XX que hoxe está esquecido para o gran público), a María Luz Morales xornalista vaise facendo máis ou menos visible grazas a como o seu papel propio acaba cruzándose co do protagonista da historia. Así podemos atopala no verán de 1934, escoitando a chapa que o filósofo lle está soltando mentres a lía para que se converta na súa tradutora (unha historia que lida desde o presente recorda moito aos vendehumos e ás traxedias da vida freelance) para que despois non ocorra nada.

Tras a grande actividade que desempeñou como xornalista durante as décadas dos 20 e dos 30, María Luz Morales sufriu os efectos da guerra na carreira. Converteuse en persoa non grata, marcada como indesexable polo réxime franquista. A razón estivo nese momento que agora, décadas despois, a converteu nesa “descoñecida máis popular” da historia do xornalismo en España.

Dende agosto do 36 e febreiro do 37, María Luz Morales foi a directora de La Vanguardia. “Se me nomeasen marqués da Abisinia, non me parecería máis disparatado”, diríalle a propia Morales a un amigo nunha carta daqueles anos, como recolle M.ª Ángeles Cabré na breve biografía María Luz Morales, pionera del periodismo. Cabré explica que foi escollida polos seus compañeiros para o posto —mediante un comité obreiro, que tomou o control do xornal conservador—, deixando claro que non ía entrar en política e que asumía o posto porque non quería que o xornal pechase. Morales era a única muller fixa na redacción e era ben vista por todos os traballadores do medio.

Estes meses como directora do xornal e as súas relacións e simpatías co Partido Galeguista (aínda que Morales non tiña un perfil realmente político) foron a base que usou o réxime franquista para depurala. Estivo 10 anos inhabilitada para traballar en medios —nos que ganará a vida como tradutora e escribindo libros— e pasou 40 días na cadea, unha experiencia tan negativa que nunca quixo falar dela. E, como lles pasou ás outras pioneiras do xornalismo daqueles anos, foi o empuxón que a mandou ás sombras da historia.

Fotos | Wikipedia, Editorial Renacimiento

Shares

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *