Pode que houbera un momento no que acceder á cultura romanesa era máis complicado. As letras romanesas estaban aínda por descubrir, como nos explicaban no Liber de hai uns anos a pesar de que entón comezaba un bo momento para a literatura dese país en España. Pero igual que o cine de Romanía é cada vez máis coñecido a este lado dos Pirineos, as obras dos seus escritores son cada día máis fáciles de atopar nas librarías. Un deses escritores é Mircea Cărtărescu, un dos nomes claves da literatura romanesa contemporánea e un dos habituais nas quinielas para o premio Nobel de Literatura (sería o primeiro autor galardoado nesa lingua), que en castelán está editando Impedimenta. “Cărtărescu está entre os dous ou tres mellores autores que publicamos en Impedimenta, sen dúbida”, apuntaba Enrique Redel, o responsable da editorial, durante un encontro entre lectores e o autor romanés na libraría madrileña Rafael Alberti a pasada semana.
Cărtărescu, a xulgar polo éxito de convocatoria do evento (o espazo reservado para os asistentes encheuse rapidamente e houbo quen tivo que escoitar as palabras do escritor dende detrás das estanterías repletas de libros que facían de fronteira entre a zona do encontro e o resto da libraría, está conseguindo chegar aos lectores en castelán. Nesta lingua, ademais de ‘Nostalgia’, un libro que pode ser visto como unha novela especial ou como unha antoloxía de contos, a máis popular das obras traducidas e a que inclúe El ruletista (un conto sublime sobre un home que xoga coa morte á ruleta rusa e que está tamén publicado en edición exenta), os lectores poden acceder a ‘Lulú’, tamén editada por Impedimenta, e ‘Cegador’ e ‘Por qué nos gustan las mujeres’, editadas por Funambulista. Todos textos de xuventude, como explicaba Cărtărescu no encontro, polo que lle custa lembrar como foi a súa relación con eles. Non os releu dende que os escribiu e publicou, explicou, porque ten moitas máis cousas pendentes de lectura antes de volver aos seus propios textos. Os libros son tamén unha mostra da súa obra en narrativa, aínda que Cărtărescu comezou como poeta. Durante dez anos, só escribiu poesía. “Vivía para a poesía”, dixo; tanto que escribiu centos de poemas. “A poesía empezou a apertarme nos ombreiros como unha chaqueta pequena”, explicou. E así deu o salto á prosa.
‘Nostalgia’ naceu case sen que o seu autor se dera conta de que estaba a escribir un libro. Foi escribindo os relatos, que foi ensinando aos seus amigos. Cando chegou ao quinto, os seus amigos dixéronlle que había un nexo de unión entre eles. No libro atópase REM, o que o seu autor considera “cinco veces mellor que o resto das historias”. ‘Nostalgia’ apareceu en edición completa en 1993, cando o bloque do leste xa non estaba ao outro lado do telón de aceiro, aínda que a obra é anterior. Como contaba Cărtărescu durante o encontro, cando llo pasou á editorial para a súa primeira edición nos anos 80 caeu como todos os libros da época nas mans da censura. “Saíu fatal, como todos”, apuntou. Romanía, non hai que esquecelo, era unha ditadura. Os censores, explica ante as preguntas dos lectores Cărtărescu, traballaban cun plano de censura, que facía que certas páxinas caeran da obra. Non importaba o contido en realidade, como nos demostrou o autor romanés co exemplo de Umberto Eco e ‘No nome da rosa’, que foi censurado completamente ao chou. ‘Nostalgia’ tivo entón que saír con outro título, porque Andréi Tarkovski sacara unha película no exilio co mesmo nome; cun título diferente para a historia O arquitecto, posto que ese era o sobrenome de Nicolae Ceaușescu; e cunha personaxe chamada María cando na orixe era Elena, posto que ese era o nome da esposa de Ceaușescu.
A pesar de todo, Cărtărescu explicou que non tivo conciencia política real ata hai 20 anos, cando caeu a ditadura e tomou consciencia de como era todo en verdade. El é un home que espertou tarde á realidade, dixo. “Todas as cousas as fixen moi tarde”, declarou. Fixéronlle falta 30 anos para darse conta de que estaba nun mundo real. Durante a etapa comunista considera que era só un neno: adicábase a ler (oito horas ao día!) e só lle interesaba a literatura. Lía tanto e tanto tempo que estivo a piques de caer na esquizofrenia (se non escribe teatro e se nas súas obras case non hai diálogos é porque, confesou, non é un bo comunicador e non sabía como falaba a xente). Non coñecía nada máis alá do sistema comunista no que vivía e confesou, entre risas, que “sinceramente” pensaba que Bucarest era a cidade máis bonita do mundo. Pero dende que espertou ten unha conciencia política e é plenamente combativa. Durante os últimos anos, Cărtărescu escribiu cada semana unha rúbrica política e houbo momentos nos que conseguiu influír na historia do seu país. O reverso disto, dixo, é que conseguiu moitos inimigos. Non se arrepinte, di, pero “interiormente” este compromiso destruíuno. O soño da súa vida, di, non é adicarse á política.
Cărtărescu é tamén un home diferente por como escribe. Non fai planos do que vai a escribir e non sabe a onde a historia o vai levar. Escribe o que sinte e faino a man, sen borrar nada do que apunta. Confía nos seus sentimentos como guía para a súa obra. Non rele a medida que avanza, senón que cando retoma a escritura le as dúas últimas páxinas para ver como o deixou. Cando leva 30 páxinas xa sabe se o que está a facer vai resultar ou non. E, por certo, se non lle gusta, tira con todo.
Encantanme!!!!!