Sándor Márai é un deses autores fascinantes da Europa de Entreguerras que falaban unha morea de idiomas e vivían saltando dun país a outro, con ese cosmopolitismo europeísta que os levaba a percorrer o Vello Continente e a escribir sobre todo iso. Os seus libros foron un éxito espectacular no seu momento e Márai era en vida o autor dunha chea de best-sellers de calidade que saían da súa Hungría natal a outros moitos países da vella Europa. Márai sobreviviu á II Guerra Mundial (aínda que o pillou en Budapest e el era claramente opositor aos nazis) pero non conseguiu pasar con tanta sorte á Hungría do outro lado do telón de aceiro. Deixou o país e marchou ao exilio e a súa obra foi condenada ao esquecemento. Márai era demasiado burgués (o primeiro volume das súas memorias ten incluso ese título, ‘Confesións dun burgués’). Nos últimos anos, Márai (que acabou a súa vida en California, cando se suicidou no 1989) estase a poñer outra vez de moda, como outros autores daquela Europa fascinante dos anos 20 e 30.
Non hai moito da súa obra en galego (Rinoceronte ten unha edición do seu ‘Herbario’) aínda que os seus libros – nos que semella que non pasa moito máis que os habituais problemas da vida cotiá – contan cunha cada vez maior lexión de seguidores. ‘Liberación’ é o último libro que Salamandra, a editora que traduce ao castelán a súa obra, acaba de lanzar ao mercado. ‘Liberación’ presenta a unha moza – burguesa – que se ten que enfrontar a un problema, que ten que tomar decisións que cambiarán o curso da súa vida, pero, a diferencia doutras historias de Márai na que os problemas son pequenas derrotas da vida diaria como herdanzas ou divorcios ou amores miserentos polo seu realismo, aquí a protagonista, Erzsebet, está a loitar pola vida. ‘Liberación’ é unha historia terrible, que vai escalando na súa dureza a medida que avanza a trama (unhas escasas 158 páxinas de letra ben grande) sen que o que conta, por moi impresionante que sexa, faga a Márai perder o seu clásico estilo, a súa maneira de contar as cousas. O cronista burgués segue a selo mentres fala dos días durante a II Guerra Mundial no que Budapest agardaba, cercado polo exército da Unión Soviética, que os nazis partisen en retirada.
A historia foi escrita pouco despois da época histórica na que está ambientada (cuns meses de distancia) e ten por tanto certo valor testemuñal. Erzsebet vive cun pasaporte falso no Budapest ocupado polos nazis, xa que o seu pai é un popular científico perseguido polos alemáns e polos fascistas húngaros que anda agochado. Estamos nos días anteriores ao Nadal e Erzsebet ten que buscar un novo refuxio para o pai. Tras deixalo a salvo, ela mesma se pon a salvo nun refuxio antiaéreo, que pronto empeza a estar ocupado de xeito masivo, mentres as bombas do exército soviético impactan na cidade. Alí, no refuxio, Erzsebet agarda a liberación, aínda que non todo será como agarda.
O libro é demoledor, unha lectura que a priori podería pasar por máis adecuada para unha tarde deprimente de outono, cando vai frío e fóra diluvia. Nada menos adecuado. Cando acabes de ler este libro, cando o peches despois de que a prosa poderosa de Márai che transportase ás miserias do refuxio antiaéreo, agradecerás abrir a fiestra e que fóra vaia calor, o sol ilumine dende o alto do ceo e os paxaros canten. Unha lectura que só se pode facer en verán.
Liberación acaba de saír hai uns meses editado en castelán por Salamandra. Podedes atopar un amplo abanico de títulos en castelán nesa editorial. En galego, como apuntaba, só Rinoceronte sacou un dos libros do autor húngaro. Se preferides achegarvos en portugués a Márai, Dom Quixote ten os seus títulos máis coñecidos.
