Estrelas esquecidas

 

* Colaboración especial de Kaisa Viitanen

Estou sentada na area, as estrelas brillan no ceo. Así é a noite no deserto. Ao meu redor séntanse centos de persoas. Está tan escuro que non podo velas, pero todos nós miramos a mesma película. A nosa pantalla é un vello remolque de camión branco, pero para nós é unha fiestra aberta ao deserto que nos permite observar o día a día da poboación saharauí. Para min todo é novo, para a maioría da xente sentada ao meu carón é unha escena moi familiar da súa propia vida.

Esta semana o campo de refuxiados saharauís de Dajla converteuse na sede do festival Fisahara (en Hasanía, ‘do Sáhara’). Os seus habitantes levan gozando deste festival 8 anos, pero os visitantes voamos desde Madrid. Dajla é un lugar illado no oeste de Alxeria, polo que nin sequera hai tráfico aéreo regular, e o festival de cine ten que alugar dous avións a Air Algeria para transportar aos 200 visitantes. Aterramos no aeroporto militar de Tindouf para logo conducir 172 quilómetros de deserto en todoterreos e vellos autobuses urbanos de Bilbao e Murcia. Vaia vistas!

Pero o Fisahara non é un festival de cine usual, do mesmo xeito que Dajla non é unha vila corrente. Todos os visitantes fomos separados en grupos de cinco ou seis persoas e guiados á nosa casa no deserto. A casa de Miryam, ou mellor dito, a súa jaima, foi un fogar para nós. Miryam e a súa familia son refuxiados saharauís. Tiveron que deixar a súa terra, o Sáhara Occidental, en 1975. Ata entón, ese territorio era unha colonia española e o fogar dos saharauís, maioritariamente nómades. Cando o exército marroquí ocupou o Sáhara Occidental valéndose de bombas de napalm, os habitantes desta terra fuxiron ao lado alxeriano. E alí levan xa 35 anos.

Os fillos e os netos de Miryam naceron xa no campo de refuxiados. Aquí todo o mundo ten familia nos territorios que, a día de hoxe, seguen ocupados por Marrocos. Todos os refuxiados repiten constantemente o moito que botan de menos a súa terra natal, a brisa do Océano Atlántico, a familia, o seu antigo modo de vida. Pero os ocupantes levantaron un enorme muro e plantaron millóns de minas aos seu redor, de xeito que ninguén poida cruzar a fronteira. Hai 20 anos produciuse o alto ao lume, pero nada ten mudado, coa única excepción de que Marrocos atopou petróleo e outros tesouros na terra dos saharauís e comezou a vender os dereitos de pesca das augas do Sáhara Occidental aos europeos.

O mundo parece ter esquecido a esta xente aquí. Unha crise conxelada nunha terra abrasadora. As Nacións Unidas, a Unión Europea e organizacións non gobernamentais alegan que fixeron todo o posible para terminar con esta situación, pero en realidade, non ten acontecido gran cousa. A familia de Miryam vive das doazóns de comida, sen auga corrente nin conexión á rede eléctrica, repetindo as súas rutinas diarias, pregando, cociñando, comendo, lavando pratos e agardando. A vida dos refuxiados é lenta. Precisamente por isto o Fisahara é tan apreciado: polo menos pasa algo.

E aquí estamos agora sentados, na area, vendo filmes. A selección é emocionante: películas do Sáhara, Palestina, Venezuela, Suecia, documentais, contos de fadas… todos coidadosamente escollidos para estes momentos. Os refuxiados teñen unha oportunidade de coñecer o mundo exterior a través das imaxes, e nós, os visitantes, podemos ampliar o noso coñecemento da cuestión saharauí. Todas as películas están subtituladas ao árabe ou ao español. A maioría da xente aquí fala español, polo que os visitantes desenvólvense con facilidade. E todos aprendemos un par de frases en árabe moi útiles para cando bebemos té coa nosa nova familia e lles desexamos forza na súa loita.

As tardes son moi calorosas. Eu, a hóspede máis débil, síntome completamente derrotada. Entre a s 13.00 e as 17.00 horas ninguén camiña afora. Todos nos congregamos nas nosas jaimas para descansar e agardar a que a noite, algo máis fresca, chegue pronto. Miryam búrlase un pouco de min, alegando que este tempo non é nada. “En xullo fai realmente calor”, di. Pode chegar a facer 52 graos, “e sen vento”. Entón os saharauís intentan refrescar a súa roupa con auga, pero a auga do depósito está quente e o aire, aínda máis quente, seca a roupa en cinco minutos.

Que podemos dicir? Mentres o festival chega ao seu fin, facemos as nosas mochilas e subimos aos coches outra vez. Durante esta semana xuntos estreitamos lazos. Os nosos irmáns do deserto despídense de nós axitando as mans. Xa botamos de menos a refrescante ducha e a comida fresca. Os refuxiados saharauís levan 35 anos botando estas cousas de menos.

Fotos | Andrés Fraga

Shares

1 comentario

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *