Comecei a preparar este artigo o día antes de cumprir 40 anos. Varias persoas da miña quinta xa cruzaran a fronteira e outras estaban, comigo, a piques de dar o salto, así que era o runrún do ano: deixamos atrás a trintena, onde vai a metade da nosa vida, temos que facer unha viaxe para celebralo, unha festa especial. Eu agardaba, un pouco á expectativa, se ía darme crise dos 40 ou non. Por norma, encántame cumprir anos. Os aniversarios son, para min, un motivo de celebrar que sobrevivín unha volta ao sol máis. Aínda que a entendo, dáme un pouco de mágoa a xente que só se sinte máis vella e non se da conta do privilexio que iso é. Iso non quita que nalgúns tivera un pouco de vertixe, especialmente cando as cousas non van como queres que vaian. Pero ver ao meu redor un sentimento común de meu deus, 40, tíñame á espera de se sería unha debacle.
É certo que hai idades que marcan fitos na vida. Os cambios de década, por exemplo, son singulares. Os dez, o primeiro aniversario con dous números. Os vinte, deixamos atrás a adolescencia, xa somos mocidade, independentes, e imos comernos o mundo. Os trinta, a vida xa non é unha broma continua, pero aínda hai marxe para a inconsciencia. Os corenta, se facemos caso da esperanza de vida media en Galicia, máis ou menos estamos no ecuador. Tamén son importantes os 18, esa entrada oficial na idade adulta. Noutras partes do mundo e entre algunhas clases en concreto, celébranse como datas especiais os 15 (a quinceañera) ou os 16 (sweet 16).
Para algunhas persoas, estas idades fitos/momentos de reflexión teñen outros orixes: é, por exemplo, cumprir a idade que tiña a túa nai cando te tivo, o teu pai cando casou, a túa curmá cando morreu. Ou os 65/67/whatever, a xubilación. Porén, non deixan de ser un ano máis da secuencia de anos que vas vivir, e os 40 non teñen por que ser máis especiais que os 39 ou os 41. Se non tiñas sentido antes, non che vai vir na hora seguinte a cumprir unha nova década; e se xa eras unha señora maior de espírito, cumprir só vai achegarte ao teu estado mental natural.
Isto é a teoría, pero a práctica é que estas fitas si teñen, en xeral, consecuencias. Non teñen por que ser dramáticas: habitualmente non pasan duns días ou semanas de reflexión, pero noutros casos teñen máis implicacións. Un estudo de 2014 indagou en como a xente busca maioritariamente un significado nas súas vidas cando se aproxima a un cambio de década, ata o punto de que a xente participante marcaba de xeito maioritario as rematadas en cero como as idades máis importantes nas súas vidas: o 46% das respostas foron para eses anos.
A investigación explica como hai unha tendencia, entre todos os grupos sociais, a dividir as nosas vidas en décadas e o final das mesmas é visto como a fin dunha era. Isto leva a que os anos acabados en nove sexan nos que máis frecuentemente se viva unha especie de crise existencial, posto que ao aproximarse ao cambio de década tendemos a facer este proceso de reevaluación propia e do significado da nosa existencia. Á súa vez, isto fai que os 29, 39, 49 etc., segundo o estudo, sexan máis habituais conductas como comezar a facer deporte activamente (correr unha maratón), pero tamén máis autodestructivas: ter aventuras extramatrimoniais ou condutas suicidas.
Se xa eras unha señora maior de espírito, cumprir só vai achegarte ao teu estado mental natural
En relación a isto último, outro estudo atopou que as taxas de suicido eran maiores en persoas nestas «idades fito», tanto nos días próximos ao aniversario como nos meses seguintes. Atribuíron isto á maior atención que se presta nesas datas aos obxectivos a longo prazo e ás perspectivas futuras e «a desesperanza que ese balance pode evocar». Neste mesmo artigo defínense os aniversarios fito como eventos simbólicos, nos que é habitual facer stocktaking, inventario, da propia vida. Outra investigación asenta esta idea dos cambios de década como datas de análise desde unha perspectiva xeralista da vida, non tanto coas emocións do día a día, e ademais más centrada na saúde: shotout to esas persoas que en cada ocasión especial e brinde din «polo menos temos saúde».
É tamén certo que non todos os cambios de década son iguais. A medida que íamos cumprindo 40, as miñas amizades comezaron a falar de crise da mediana idade. Pero isto non é algo absoluto; de feito, podería argumentarse que nin sequera é algo real. O termo ven dun texto do psicólogo canadiense Elliot Jaques, quen en 1965 denominou así a unha fase da vida. Jaques considera que no desenvolvemento de cada individuo hai unha serie de fases críticas, unha das cales (por entón pouco coñecida) situada na contorna dos 35 anos, na que as persoas se fan conscientes da súa propia morte e, a partir de aí, comezan a reducirse os «novos comezos». «Esa sensación de non haber máis cambios está anticipada na crise da mediana idade. O que comeza debe rematar», escribía entón. Se temos en conta os cambios nos períodos vitais das últimas décadas, eses 35 poden asimilarse aos 40.
Non son eu psicóloga nin vou tentar facerme pasar por tal, rebatendo este artigo coa miña propia experiencia (ou a da nai dunha amiga miña, que sempre repite que «a vida comeza aos 40»). Pero si que me parece canda menos nesgado que o artigo se basee só en artistas para sacar esta dedución. Varios estudos posteriores, que recollen nun artigo de ElDiario.es para facilitarme a tarefa, encargáronse de matizar isto: si, hai crises, pero en calquera etapa da vida e, de feito, non sempre poden considerarse crises, senón cambios. Non pasan máis nos 35 (ou os 40, ou os 50) que noutras idades.
A crisis dos 40 segundo as fotos de stock. Foto de Nataliya Vaitkevich/Pexels
Crise ou non crise, os cambios de década vense, habitualmente, como paradas nese «mapa mental do ciclo da vida», composto por distintas fases e o que, na sociedade na que vivimos, se considera que se debe facer en cada unha delas: crianza, estudo, traballo, parella, familia, ascenso profesional, xubilación, máis familia. Por sorte, a min tocoume vivir nunha época e lugar no que estas fases non son tan estritas; pese a todo, é inevitable facer un pouco de balance, pensar se deberías ter un traballo mellor, unha parella estable, se queres ou non crianzas, se tes un piso de teu… e sentirte mellor ou peor segundo o que lograses. Sendo eu unha persoa non especialmente preocupada polas convencións, podo entender perfectamente a presión que lograr ou non cumprimentar as fases da vida pode supoñer e, cando non é así, que os aniversarios de cambio de década non sexan gozosos.
Como persoa que leva case un ano dicindo que teño 40 (para min, cumprir unha idade é comezar a ter xa a seguinte), o cambio de década non foi traumático. Si que hai parte de revisión, penso que é inevitable, e tamén desde fenómeno que se deu en chamar «efecto do novo comezo», que nos motiva en Aninovo ou en setembro. Nesa mestura de expectativas propias e alleas que é unha vida, os cambios de década son esas marcas que nos fan pararnos e ver que tal o estamos facendo, se o noso percorrido está a ser como pensabamos, se estamos ben (ou comparativamente ben. Quen non se gaba de verse mellor que o resto da súa xeración, como cando íamos a vacinarnos da covid-19 por anos?).
Cumprir anos é para min, como dixen, un privilexio. Nun dos textos que lin para o artigo Dodai Stewart, xornalista, escribía para Jezebel en 2011 do que era cumprir 40 anos, como estaba a facer a súa xeración X. «Non me sento vella. Ou, debería dicir, que non sei como se sinte sentirse vella, pero me sinto saudable, sexi, segura. E vibrante, e relativamente feliz. E inda así: asocio 40 con xente vella. Parte de min absorbeu as mensaxes que a nosa sociedade ven de emitir por anos: que 40 significa aburrida, triste, vella, non desexable, solteirona, patética, esperando a morrer. Non me sinto así». A escritora recapitula sobre como non é aquela muller que era con 20, pero que agradece o camiño percorrido e ser quen é agora, con 40; e que, pese a todo, non acaba de afacerse ao que é ter esta idade. Para min, ese é o equilibrio no que estou: é sorprendente ter xa 40, pero que camiño tan interesante. 40 é desprenderse de certezas e de medos e entender que non hai dúas vidas iguais. E un mundo de posibilidades: o mellor pode estar por chegar. Que si, que imos morrer, pero mellor que nos pille de xoldra.
Foto de Cup of Couple | Pexels
i2sqxn