O pasado sábado 12, dentro da programación do WOS INC, Miguel Noguera viña a Santiago co seu espectáculo Ultrashow. Pensando que sería eu quen o recoñecería, un “ei!” pola rúa para o meu paso nervioso. Era Miguel Noguera. Gustaríame pensar que me coñeceu por unha conexión mística entre as nosas mentes, pero témome que é o exemplar que levo na man de Mejor Que Vivir (o seu último libro) o que me delata. Imos ata o xardín do CGAC onde, mentres cubre a Disqueficha, coméntame que alí mesmo foi onde fixo un Ultrashow no ano 2008. Durante a entrevista, Miguel bromea e, sobre todo, deixa entrever unha sorprendente humildade. Venerado pola crítica e xa consolidado tanto nos seus libros como nos seus Ultrashows, Miguel Noguera é unha persoa cercana e distraída que, de cando en cando, escápase do fío das preguntas que fago.
Esta entrevista é unha transcición case literal da máis de unha hora de gravación resultante. A extensión é moita, mais oír (ou neste caso, ler) a Miguel Noguera é algo que non admite resumos.
Canto tempo levas co Ultrashow?
Comecei no 2004 e pasou a ser algo semanal e profesional, no sentido de que me gaño a vida con el no 2011.
A idea do Ultrashow de onde sae?
Non xurdiu de min. Un amigo da facultade propúxome ler uns textos que eu escribía daquela. Organizou unha lectura nunha tetería do barrio de Gracia de Barcelona e entón… realmente aquelo presentábase como unha lectura gratuíta, disto que ti estas tomando un te e alguén se pon a ler e tes que marchar do sitio. Era un pouco intrusivo, aínda que o sitio era pequeno e a xente que veu a velo eran amigos meus.
Intrusivo…
Refírome a que a xente non pagara unha entrada, non sei, non me acordo de ser marcharon en seguida ou… Xamais o faría agora así.
Falas agora dun momento violento. Es consciente de que ás veces xérase un momento violento entre ti e o público neses silencios incómodos do show?
Pode pasar, pero en realidade eu diría que iso xa pasou a un segundo plano. No momento en que hai un público que che vai ver sabendo o que vai a atopar… Ti vas aí cunha especie de aceptación de antemán. Xa non hai esa violencia, “quen é este tío? Que está dicindo?”. Iso perdeuse un pouco.
Cres que aínda hai reaccións sorprendidas aos teus shows?
Si, seguramente. Non adoito presencialas porque ocorre nas penumbras do público. Eu non me dou conta, pero basta que entres en Atrápalo ou webs así para ver comentarios da xente… “non me fixo gracia”, “non entendín nada”…
Es dos que levan caderno enriba para apuntar todo o tempo?
Levei durante moitos anos cadernos pequenos de peto. Tipo Miquelrius e… como se chaman os outros?
Iso durante anos, despois pasei ao móbil… Non, non, tamén tiven unha Palm. Sabes as Palm? Esta especie de proto-tableta do 2007-2008 que tiña un punteiro. Iso foi ao principio: primeiro as cadernos, logo a Palm, outra vez un retorno ao papel, e agora, desde hai anos, uso as notas do móbil. Son moito máis rápidas. De feito, adoito moito máis que hai anos. Logo pásoo a un Word. Sepároo, amplíoo para non perderme cando volva a lelas co tempo. Despois imprímoo e encaderno. Teño un de 200 follas e outro de camiño.
Pasas por toda a tecnoloxía para logo retornar ao papel…
E logo á pedra. Por que logo isto cincélase nunhas pedras. Envíase a Carrara e estano pasando … [risas] Pero claro, van lento. É unha tipografía moi pequena para a pedra.
Cando che aparece unha idea, paras e escríbela ou dáslle voltas ata pulila primeiro na túa cabeza?
Podo recordalas. Son capaz de mantelas na miña cabeza durante horas. Incluso podo esquecelas e recuperalas máis tarde. Ou tamén pode pasar que se me ocorra e esquecela aos segundos, como un soño que acabas de soñar. Dáme moita rabia esquecer unha. [pausa longa]
Pero é que non é que sexan ideas. Eu non o concibo como ocorrencias especialmente enxeñosas ou boas que teña que atesourar. É bastante arbitrario, son afectos formais. É sempre algo que eu vexo e que me ocorre concretamente. Por iso para min ten un halo místico todo isto, é dicir, están sempre vinculadas a un aquí e un agora. Nos libros, ultimamente, foméntase máis este lado aberto de “mira, mira que bonito”. É realmente o meu terreo. Pasoume agora en Pamplona, no primeiro show da tempada, que ao acabar tiven … tiven como … [de súpeto ponse moi serio e, con mans na cabeza e berrando di] UNHA CRISE! No, no, no. [risas] Tiven un stroke. [risas]
Ao acabar volvín un pouco ao motivo orixinario polo que eu apuntaba cousas. No fondo era como unha especie de intento por non esquecer determinados anacos, determinados elementos moi concretos da realidade. E de aí naceu todo. É como un diálogo cun mesmo dun ser solitario que ten o seu pequeno mundo de referentes cotiás. Eu intento reivindicar ese lado hermético meu, non tanto o lado creativo humorístico. Algo así como a poesía de “ah, mira, teño que escribir sobre isto porque…” unha especie de necesidade… [pausa longa]
Para min é máis importante que iso xere en min unha especie de activación, unha urxencia por explicar, a sensación de “hostia, quérome como somerxer nisto”. Para min é máis importante isto que que a xente o entenda. Se tivera algo facilmente comunicable, moi popular, moi fácil de “hostia, que boa é esta coña pero non me interesa en absoluto explicala”… para min sería imposible saír ao escenario así. É esa especie de enerxización, de activación diante do público. Por iso tardei tanto tempo en respostar a esta pregunta.
Quizais por iso ás veces as ideas son máis longas do que en orixe eran xa que ti mesmo divagas sobre a mesma no show.
Si, iso é o que me gusta do show. Pero non ocorre sempre. Eu teño que tirar de moitas ideas que fun explicando noutros shows e que sei que, máis ou menos, funcionan. Teño a responsabilidade de que a xente merca unha entrada, de que se me vende como “ah, non, coidado, que este tío o que fai é coma super…”. Hai como unhas expectativas e responsabilidade autoimpostas que fan que eu sufra máis que ao principio. Ao principio a min dábame un pouco igual, non era coñecido, nin estaba asociado ao círculo humorístico. Pero a min isto sérveme como para xerar tensión en min. É como entrar nun trance. Conectar con ese contido e pasalo ben, gozar.
Ás veces ese trance parece un enfado…
Si, si. Ás veces é impostado… nunca é real no sentido de que este enfadado en serio. Pero… [Un can pasa ao noso lado sen deixar de miralo. Miguel ri] Un punto de que (o can) quería como quedarse co que se estaba terzando. Como quen non quere a cousa. [O can, xa ao lonxe, volve mirar para Miguel] Segue como … “aí hai algo que non está resolto”. Un can moi mono, moi altivo. Estaba dicindo…
Do enfado.
Eu pásoo ben no show. Non adoito ver os shows porque me violentan. Pero fixéronme unha montaxe na radio. Unha homenaxe… unha gala… de CATRO HORAS. No, que va [risas]. Un señor que me ía entrevistar fíxome unha montaxe como con anacos do show pero que non tiña fío condutor. Eran gritos como “ISTO ESTÁ IMPACTANDO NA TÚA CABEZA!”. E encantoume! Gustoume moito porque era como enerxía pura. Apunteino como “gustoume moito isto de un tío que ten como catro cousas que repite con moita forza”. Iso xa provoca un valor que, para min, é superior ao de “ah, que boa era a coña”. Esa intensidade de Pumares, destes oradores que veñen con algo como moi pasado de voltas pero que reivindican con moita forza… para min iso xa ten valor, xa me atrae.
Pasouche algunha vez de esquecer algunha idea no medio do show?
Si. Tiven algún lapsus así como un pouco chamativo. Pero a maioría de ideas son moi de madeira. Eu son moi despistado e non me podo esixir responsabilidades. [Miguel mira arredor] Aí (sinalando unha fonte chea de pombas) antes había un señor, non? Pombas, auga, coidado! Arrastrárono á auga e esta afogando. [risas]
No show levas unha selección de ideas…
Mira, ensínoche. [Abre a súa mochila buscando a escaleta do show desa mesma noite]
A idea de que lle estropea o show antes de velo.
Ensínoche e así… así… así XA CALAS! No, no… [risas] Ensínocho para que te fagas unha idea… non fai falla que o leas.
Non, non. Vou tomar notas e dar o Ultrashow antes que ti.
Ese rollo de que a filtran e a ninguén lle importa, non? “Ei! Que filtraron…” [encóllese de ombros] “Non, non me interesa”.
Ensíname a escaleta do Ultrashow. Son dúas follas encabezadas polo sitio e data no que terá lugar. A continuación, en lista, cada unha das seccións do show e as ideas. Algunhas van en negriña e outras non. Ademais, Miguel sinala que sempre apunta con que idea quere rematar o Ultrashow mentres sinala unha que ten escrito a lado “FIN”.
Tes unha rutina antes dos shows?
Un pouco de quentamento, de moverse, saltar. Dou tamén uns puñetazos ao aire. Hai como unha especie de “matar ao anano” … [ponse serio] hai un anano. [Ri] Agora dáste conta de que está tolo o tío…
Lévalo na mochila…
Imaxinas? [risas] Unha especie de neno vello morto na mochila. O horror maiúsculo. E se eu cho ensinase e o viras… e dixeras “hai un morto… pero tamén é gracioso”. O siniestro. (…) Para min, canto máis leve e sutil sexa (unha idea), pero máis terrible: máis me atrae. [O grupo de pombas da fonte saen voando de súpeto]. Negárono. Están en contra do que estou dicindo. [risas] Toman decisións moi grupais de … “VAMOS!” Claro que isto é unha que empeza, hai algo alucinatorio de que unha pensa que é outra a que empeza e todas voan sen saber quen o comezou. [risas] É como o cambio de ritmo de Johann Cruyff.
Como sabes se unha idea está ben ou non?
Esta cousa de non saber se está ben… iso para min é o núcleo do que fago. Non parto de parámetros de enxeño, humor. Parte do revés, de incluílo todo. Esta mística de “uf, isto non sei como funcionará…”. Todo este mundo está aí na … na liña [risas] frouxa. Equivócase. “NA LIÑA FROUXA”. [risas] Realmente se non conectas co contido non hai forma de xustificalo.
Encádraseche no posthumor. Realmente cres que existe?
Isto do posthumor claramente axudou a que a prensa xere como unha “lexitimación”. Ten sentido a nivel de crítica e de medios. De feito, quen o acuñou foi Jordi Costa. El fala desta cousa do “humor evacuado de humor”, o humor que non ten por finalidade facer rir pero é humor… un pouco un paradoxo filosófico. Jordi Costa falaba de cuestionar a tempo real o que un acaba de facer, e iso si que é algo que está como flotando entre varios dos que se nos engloba aí. Unha especie de xogo co clixé, o lugar común… Este xogo está moi presente en Venga Monjas. Pero eles e eu non temos nada que ver. Eu non son deses de “non a min isto do posthumor paréceme unha equivocación…”. Pero eu mesmo non teño unha opinión sobre se isto é unha escena, ou non, ou o que sexa.
Agora falabas de Venga Monjas…
Un momento, é que acaba de xurdir aquí unha cuestión.
Explícame que se lle acaba de ocorrer unha idea a partir da sombra que fai o Museo do Pobo Galego no CGAC.
Ás veces gústame sacarlle unha foto porque … [o seu móbil non responde] Quedouse como pillado. Non se esperaba que fose sacar unha foto. El oíame falar e, dous segundos despois, agora, non ía estar plenamente operativo. [Saca a foto] Dicías?
Como é traballar con Venga Monjas? Es case como un fetiche para eles.
A graza de Venga Monjas é que non hai fetiche último. Poderían sacar a maxia de calquera ser vivo do planeta. Iso é o que me gusta deles, que teñen un uso dos actores moi Pasolini, de coller a alguén e ver onde colocalo para que sexa único.
E … [miro as miñas notas uns segundos en silencio] “Perdeuse nas súas propias notas”.
[risas] Quédase como discutindo en si mesmo. “Isto, no … agora no… quizais mellor…” [risas] Isto de ter como avisar, sacarte de ese estado. “Non, non entendo a broma, pero… teño que marchar.” [risas] Moi incomodo todo. Unha broma sen testemuñas. Para quen é esta broma? Para a gravadora? [risas]
Como é traballar con Carlo Padial, unha das [os nervios traizóanme] persoas máis emerxentes…
[rindo] Está como en carne viva.
Saíndose de si mesmo sen parar.
Emerxendo sobre si mesmo, como un jacuzzi de carne. [risas] Carlo Padial… Hai que dicir que estas películas (Mi Loco Erasmus, Taller Capuchoc) contan cun guión do que se parte, pero é bastante aberto. Eles gravan cousas que nin sequera saben onde van ir. A idea é que a película (refírese agora a Taller Capuchoc) vai evolucionando. Hai como diferentes montaxes que van variando co tempo. Traballar con eles, como Carlo é bastante antiactoral, buscan o accidente, a rareza… A min non me resulta fácil manter o papel, e o bo é que nesta película, nas dúas películas, fago un pouco de min mesmo sen ter que actuar nin ter que facer nada espectacular.
Consideras que o teu humor, o Ultrashow, Da Suisa, o traballo con Los Pioneros del Siglo XXI, é algo marxinal ou que xa ter un público?
Eu claramente considéroo minoritario. Non son mediático, pero si que é certo que non adoito pinchar shows. Pero si que os libros van cada vez máis cara un hermetismo. Os shows non, son máis populares, aínda que, coidado, porque hai momentos que son máis sectarios, non son para calquera persoa que entre alí. Hai moito anaco que non é para… para… PARA O POPULACHO! [risas] No, no, refírome a que…
Acaba insultando ao seu público.
Perdeuno todo ao final da entrevista. [risas] Refírome a que non é o código habitual do espectáculo.
Quedábame preguntarche, “Cuánto hay?”
Hai moita xente enganchada a isto do “Cuánto hay?”, é que claro, aquel vídeo de Didac facendo preguntas abertas… a min eses vídeos parécenme tocados pola graza absoluta. Os Go Ibiza Go iniciais teñen algo que conflúe… E eu creo que eles en absoluto tiñan esa intención. Carlo vai probando moitas cousas e eu creo que empezaron pensando “imos facer unhas entrevistas desta forma…”. E non sei que teclas tocaron que conseguiron unha aceptación moito máis alá do que eles esperaban. É moi fino. Nese sentido é moi Venga Monjas. Ti ves Da Suisa, e parece que non pero ten… moi fino. Dentro do grotesco ten algo. Pero claro, só se ti conectas con iso, senón será un puto vídeo groseiro e feo. [Fai unha pausa mentres se achega un camión da froita que aparca ao noso lado] Agora téñome que marchar. É o runner do festival.
Ao fin da entrevista, pídolle que me asine o libro como recordo. El prefire debuxarme a idea que se lle ocorreu antes durante a entrevista. Insiste en usar os seus propios bolígrafos para debuxar. Durante os seguintes 15 minutos falamos mentres el perfecciona un debuxo que, quen sabe, quizais aparecerá no seu próximo libro.
Foto Miguel Noguera
1 comentario